Dla kogo upadłość konsumencka?

Wniosek o upadłość konsumencką mogą złożyć osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Z upadłości konsumenckiej nie mogą skorzystać wspólnicy spółki partnerskiej, a także wspólnicy osobowych spółek handlowych (tj. spółki jawnej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej), ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Ich upadłość realizowana jest na zasadach upadłości przedsiębiorcy.

Wniosek o upadłość konsumencką może złożyć także osoba pozostająca w związku małżeńskim na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Wprawdzie nie ma możliwości ogłoszenia wspólnej upadłości konsumenckiej małżonków, ale też nie ma przeszkód, by każde z nich złożyło własny wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli małżonek złoży wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, wówczas z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości powstaje rozdzielność majątkowa.

Nie można natomiast ogłosić upadłości osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Zaznaczyć trzeba, że postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej prowadzi się także wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela.

Oddłużeniowy charakter upadłości konsumenckiej powoduje, że wniosek o ogłoszenie własnej upadłości może złożyć wyłącznie dłużnik. Może to zrobić niezależnie od swojej sytuacji majątkowej oraz niezależnie od czasu, jaki upłynął od popadnięcia w stan niewypłacalności. Wyjątek dotyczy jednak osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. W takiej sytuacji z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może wystąpić wierzyciel. Może to uczynić nawet wtedy, gdy dłużnik, który faktycznie prowadził działalność gospodarczą nie dopełnił obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Dalsze czynności przebiegają w trzech fazach.

Pierwsza faza to likwidacja majątku dłużnika. Wyboru sposobu likwidacji masy upadłości dokonuje samodzielnie syndyk w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji.

Druga faza to ustalenie i realizacja planu spłaty wierzycieli. Po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości, syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli. Sąd ustala plan spłaty wierzycieli. Niemniej sąd nie ustala planu spłaty wierzycieli, jeśli wystąpiły podstawy do umorzenia zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowo umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd warunkowo umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli na okres 5 lat.

Trzecia faza postępowania upadłościowego to umorzenie zobowiązań, których nie da się spłacić. Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. W tym momencie następuje tzw. „zasłużony nowy start”.

Były dłużnik musi jednak teraz swoje sprawy majątkowe prowadzić z większą roztropnością, bowiem przez kolejnych 10 lat nie będzie mógł skorzystać z instytucji upadłości konsumenckiej.

Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że sąd może w szczególnym przypadku postanowić, że osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej będzie podlegać upadłości na zasadach właściwych do przedsiębiorców. Takie rozstrzygnięcie może być uzasadnione znacznym rozmiarem majątku dłużnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania.